ویروس شناس و رییس مركز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی با اشاره به كاهش مرگ‌ومیر ناشی از كرونا در افرادی كه علیه این بیماری واكسینه شده‌اند، در عین حال درباره برخی پیش‌بینی‌ها مبنی بر بروز پیك ششم كرونا در كشور در آبان ماه
گفت: تا زمانیكه كووید هست، پیك هم هست؛ اما اینكه اندازه پیك چقدر باشد، وابسته به این است كه چه اقداماتی برای مقابله با آن انجام داده باشیم. اگر خوب پیش‌بینی كنیم، خوب نظارت كنیم و بر آنچه كه اتفاق می‌افتد، مسلط باشیم، می‌توانیم از بحران جلوگیری كنیم و ارتفاع پیك را كاهش داده و میزان مرگ‌ها را كاهش دهیم.
دكتر علیرضا ناجی در گفت‌وگو با ایسنا، با تاكید بر اینكه بازگشایی جامعه بدون واكسیناسیون و سطح پوششی بالا خطراتی را در پی خواهد داشت، گفت: میزان مناسب پوشش واكسیناسیون هم در هر جامعه بستگی به این دارد كه ما چه ویروس و واریانتی را در كشور داریم. زمانیكه از پوشش واكسیناسیون 70 درصدی در جامعه صحبت می‌كردند، مربوط به واریانت ووهان بود. یعنی ویروس‌های اولیه كووید، اما اكنون واریانت‌ها تغییر كردند و واریانت غالب دنیا دلتا است و قدرت حمله آن كه در واریانت ووهان بین 2 تا 3 بوده است، درباره دلتا به 4.5 تا 5 رسیده است. بنابراین به بالای 80 درصد واكسیناسیون در جامعه نیاز است.
پوشش مناسب واكسیناسیون؛ وابسته به درصد كفایت واكسن‌ها
وی تاكید كرد: البته اگر بخواهیم دقیق و علمی به این موضوع نگاه كنیم، درصد مناسب پوشش واكسیناسیون، بسته به كفایت واكسن‌هایی هم كه استفاده می‌كنید، متفاوت است. به عنوان مثال پوشش 70 درصدی جامعه در برابر ویروس ووهان برای واكسن‌هایی مطرح می‌شد كه بالای 90 درصد كفایت دارند مانند مدرنا، فایزر، اسپوتنیك، آسترازنكا و...، اما اگر واكسنی 70 درصد كفایت داشته باشد، اوضاع متفاوت است. با واریانت‌هایی كه اكنون وجود دارد، پوشش واكسیناسیونی كه بتواند به ما اطمینان دهد تا بتوانیم بازگشایی‌ها را داشته باشیم، عدد بسیار بالاتری است. بنابراین ما باید 90 درصد جامعه را واكسینه كرده و بعد هم لكه‌گیری كنیم؛ یعنی اگر می‌بینیم در برخی گروه‌های سنی یا بیماران خاص، چندین ماه قبل واكسن تزریق كردند و احتمال كاهش ایمنی‌زایی واكسن در طول زمان وجود دارد، مجددا آنها را واكسینه كنیم و دز بوستر تزریق كنیم. اگر این اقدامات انجام شود، فوق‌العاده است.
دز بوستر چگونه و به چه كسانی باید تزریق شود؟
ناجی با بیان اینكه البته زمانی از دز بوستر صحبت می‌كنیم كه میزان مناسب واكسیناسیون در جامعه انجام شده باشد، گفت: باید توجه كرد كه همه افراد به دز بوستر نیاز ندارند، بلكه افرادی كه ریسك فاكتور دارند، مانند سنین بالا، بیماری‌های خاص یا تضعیف‌كننده سیستم ایمنی دارند، افرادی كه در مواجهه بیشتر با بیماری هستند و ... باید این‌ها را هم اولویت‌بندی كنیم تا دز بوستر برایشان تزریق شود. به شرطی كه قبل از آن جامعه به پوشش واكسیناسیون مناسب رسیده باشد یا اینكه آنقدر واكسن در اختیارمان باشد كه بتوانیم همزمان این اقدام را انجام دهیم.
2 نقص در ورطه پیك پنجم
ناجی با تاكید بر عجولانه نبودن بازگشایی‌ها، گفت: علی‌رغم تمام تمهیداتی كه داریم برای واكسیناسیون انجام می‌دهیم، اما قسمت اقدامات غیر درمانی را اصلا نباید فراموش كنیم. اگر وضعیت كووید در كشور به مرحله‌ای رسید كه تعداد بیماری و مرگ و میر بالا رفت، به این دلیل بود كه دو نقص داشتیم؛ نقص اول‌مان این بود كه مدت زیادی در ماه‌های قبل واكسیناسیون به هر دلیلی عقب افتاد و زمان‌های طلایی‌مان را از دست دادیم. در عین حال نقص دوم این بود كه اصلا اقدامات غیردرمانی موثر هم اجرا نكردیم و دیر اقدام كردیم. شاید بدنه كارشناسی خیلی چالاك نبود و بسیاری از گوش‌زدها را كسانی كه باید می‌دادند، ندادند یا اگر دادند بالادستی‌ها قبول نكردند. باید توجه كرد كه هم در كشورهایی كه سرعت واكسیناسیون مناسبی ندارند و هم در كشورهایی كه سرعت واكسیناسیون مناسب است، اقدامات غیر درمانی در پیشگیری از شیوع ویروس بسیار مهم است. اگر تصور كنیم كه همه در یك كشتی نشسته‌ایم، این محیط وجود دارد كه در صورت عدم برنامه‌ریزی و مداخلات مناسب در برابر بیماری، ویروس می‌تواند گردش كرده و واریانت ایجاد كند.
بازگشایی‌ها عجولانه نباشد
لزوم توجه به واكسیناسیون و كنترل‌های غیردرمانی به صورت توامان
وی تاكید كرد: در عین حال اكنون در شرایطی هستیم كه واریانت‌های مختلف ایجاد شدند و منتقل می‌شوند. نمی‌توان از ورود واریانت به صورت 100 درصدی جلوگیری كرد. كشوری مانند چین با اقدامات خوبی كه انجام داد، اما باز هم دلتا به این كشور وارد شد، اما به صورت گازانبری عمل كرد. اقدامات غیردرمانی را به سرعت آغاز كرد، با دیدن چند مورد مثبت شهرها را قرنطینه كرد، میلیون‌ها تست انجام داد و به همان نسبت هم دارد واكسیناسیون را انجام می‌دهد. چین با آن جمعیت بسیار بالا، كشور خاصی است و تلاش و سرمایه‌گذاری بالایی را برای واكسیناسیون نیاز دارد. حال منظورم این است كه هرچقدر هم سیستم نظارتی‌تان مناسب باشد، امكان ورود واریانت وجود دارد و بر همین اساس اقدامات غیردرمانی بسیار مهم هستند. اتفاقا اگر اقدامات غیر درمانی در كنار واكسیناسیون قرار گیرد، نتایج بسیار مناسبی خواهد داشت. كشورهایی مانند چین، استرالیا، نیوزیلند و ... با سیستم تفكری كه داشتند بسیار موفق بودند و با دیدن یكی دو مورد مجددا محدودیت‌ها و قرنطینه را اجرا كردند. همه این‌ها برای كشور ما درس است. ما باید از این تجربیات درس بگیریم.
بی‌عملی كرونایی در خیز چهارم و پنجم
ناجی با تاكید بر اینكه بنابراین بازگشایی‌ها نباید با عجله انجام شود، گفت: در عین حال در بازگشایی‌ها باید مرحله‌ای پیش رفته و آماده هم باشیم تا اگر خیزی مجددا مشاهده شد، فورا عملكرد داشته باشیم. ما در خیز چهارم و پنجم با بی‌عملی باعث شدیم كه كشور به این شرایط بیفتد. به عنوان مثال شاهد بودیم كه شهرهای جنوبی با دلتا یكی پس از دیگری قرمز شد و ویروس پخش شد. ما نباید اجازه می‌دادیم كه این اتفاق رخ دهد. اكنون داریم بحران را كنترل می‌كنیم و كنترل بحران هم كار سختی است؛ به بیمارستان‌ها فشار وارد كرده و از نظر اقتصادی هم مشكلات زیادی را برای كشور ایجاد می‌كند.
لزوم تغییر معیارهای رنگ‌بندی شهرها
وی ادامه داد: بر همین اساس هم باید نسبت به این موضوع هوشیار بود. هوشیار بودن هم به این معنا است كه باید اطلاعات و نظارت داشته و حتی معیارهای رنگ‌بندی شهرها را تغییر داده و شدیدتر كنیم. باید پایش ژنتیكی ویروس كووید را در كشور افزایش دهیم. احتیاج به كار زیادی داریم. ما از وزیر بهداشت می‌خواهیم كه نقصان دوره‌های قبل را جبران كند، بدنه كارشناسی را قوی و وزارت بهداشت را چالاك كنند. از دولت هم می‌خواهیم كه به وزارت بهداشت شخصیت دهند و حرف كارشناسی را قبول كنند. بر این اساس می‌توانیم طبق اطلاعات، تحلیل و پیش‌بینی خوبی داشته باشیم.
وی افزود: در سوی دیگر هم مردم قرار دارند. اكنون تعهد مردم نسبت به رعایت پروتكل‌های بهداشتی به كمترین میزان خود و زیر 40 درصد رسیده كه فاجعه است. باید از مردم بخواهیم كه كمك كنند و البته به آنها امكانات دهیم؛ تعداد اتوبوس‌ها، واگن‌های مترو و... باید به مردم كمك كنیم.
تكنیك‌های تزریق واكسن
كاهش مرگ‌ومیر كرونایی در واكسن‌زده‌ها
وی با بیان اینكه مواردی كه مطرح می‌كنیم، تاكتیك هستند و در این تاكتیك‌ها، تكنیك‌های مختلفی باید رعایت شود، گفت: به عنوان مثال واكسیناسیون یك تاكتیك غیرقابل حذف است، اما تكنیك آن هم مهم است. اینكه باید در زمان مناسب قبل از خیز بیماری، واكسیناسیون را انجام می‌دادیم. اكنون كه گردش بالایی از ویروس وجود دارد و واكسن هم تزریق می‌كنیم، ممكن است این شبهه برای مردم ایجاد شود كه ما واكسن زدیم، اما كووید گرفتیم. در حالیكه فرصتی برای ایمنی‌زایی واكسن وجود نداشته است. بر همین اساس هم بهانه به دست افراد شیاد می‌افتد و از این موضوع استفاده می‌كنند و با واكسن مخالفت می‌كنند. باید از حرف‌های غیرعلمی هم پیشگیری كنیم. یكسری افراد با همین اظهارات از واكسن مایوس می‌شوند. در حالی كه واكسن نه آدم‌ها را می‌كشد و نه منجر به آلودگی می‌شود، بلكه در گردش بالای ویروس، احتمال اینكه فرد حول و حوش زمان تزریق واكسن، آلوده شده باشد، وجود دارد. این موضوع نباید به حساب واكسن گذاشته شود، بلكه به حساب كم‌كاری‌ها است كه در موقع مناسب واكسن را تزریق نكردیم. باید توجه كرد كه ما نسبت به دوره قبل از واكسیناسیون‌مان، در تمام گروه‌های سنی كه واكسن تزریق شده، میزان مرگ و میرمان كاهش یافته است.
ناجی افزود: بنابراین یكی از تكنیك‌های واكسیناسیون، تزریق به موقع واكسن بود و تكنیك دیگر آن، این بود كه از واكسن‌هایی كه داریم، بهینه استفاده كنیم. به طوری كه برای گروه‌های سنی بالا یا مبتلایان به بیماری‌های خاص، واكسن‌هایی را انتخاب می‌كردیم كه ممكن است اثربخشی بیشتری داشته باشند. شاید در این زمینه‌ها خیلی خوب عمل نكردیم، اما با همین واكسن‌هایی هم كه در این گروه‌ها تزریق كردیم، می‌بینیم كه منجر به كاهش مرگ و میر در آنها شد.
پیك ششم در آبان ماه؛ آری یا خیر؟
وی درباره برخی پیش‌بینی‌ها مبنی بر بروز پیك ششم در آبان ماه، گفت: تا زمانیكه كووید هست، پیك هم هست و خیز می‌بینیم، اما اینكه اندازه پیك چقدر باشد، وابسته به این است كه ما چه اقداماتی برای مقابله با آن انجام داده باشیم. اگر خوب پیش‌بینی كنیم، خوب نظارت كنیم و بر آنچه كه اتفاق می‌افتد، مسلط باشیم، می‌توانیم از بحران جلوگیری كنیم و ارتفاع پیك را كاهش داده و میزان مرگ‌مان را كاهش دهیم. مگر كشورهای دیگر موج‌های مختلف نداشتند؟. همه كشورها پیك‌های مختلف داشته‌اند، اما می‌توان پیك را با پیش‌بینی، اقدام و قرنطینه درست و جلوگیری از پخش ویروس و...و در كنار آن پیشبرد واكسیناسیون، كنترل كرد. با توجه به شرایط دنیا، واریانت‌های مختلف ایجاد می‌شوند. از لامبدا و مو گرفته تا بقیه واریانت‌ها. بنابراین انواع مختلف واریانت‌ها در كشورهای مختلف ایجاد می‌شوند كه همه ناشی از سیاست‌های بد آن كشورهاست.
چه كنیم كه از كووید عقب نمانیم؟
ناجی گفت: بنابراین ما با واریانت‌های مختلفی مواجهیم. بر این اساس اولا باید پایش ژنتیكی‌مان را تقویت كنیم تا از واریانت‌هایی كه در كشور هست، خبر داشته باشیم، نظارت درست داشته باشیم، باید معیارهای رنگ‌بندی كشور را تغییر دهیم. معیاری كه اكنون داریم، همیشه دو سه هفته از اپیدمی كووید عقب است. زیرا محور ما بستری در بیمارستان است. در حالی كه تعداد مراجعین سرپایی و شناسایی روزانه و نوع واریانت باید معیار رنگ‌بندی باشند. در این صورت پیش‌بینی‌هایمان درست بوده و می‌توانیم از بروز پیك پیشگیری كرده و از كووید عقب نمی‌مانیم. به هر حال پیك ایجاد می‌شود، اما اگر به موقع و درست اقدام كنیم، می‌توانیم از شدت آن پیشگیری كرده و حتی اجازه ندهیم پیكی رخ دهد. اینكه برخی می‌گویند دو ماه دیگر ممكن است پیك جدیدی داشته باشیم، به این معنا است كه ما كاری نمی‌كنیم و به كووید خوشامد می‌گوییم.
وی درباره مدت اثربخشی واكسن‌ها نیز گفت: مدت اثربخشی واكسن‌ها تا حدودی مشخص است. واكسن‌های مختلف بسته به پلتفرم و اثردهی‌شان بین شش تا 10 ماه می‌توانیم برایشان اثربخشی قائل بوده و بعد دز بوستر بزنیم. البته در همه افراد نیاز نیست كه این دز بوستر تزریق شود و باید به افرادی كه در خطر بیشتری هستند، تزریق شود. به عنوان مثال انگلستان اعلام كرده كه تمام افراد 55 سال به بالا را دز بوستر می‌زنم یا افرادی كه بیماری‌های خاص دارند. باید توجه كرد كه واقعیت این است كه بر اساس دیتاهایی كه داریم و تغییراتی كه ویروس می‌كند، كووید در دنیا ریشه‌كن نمی‌شود. باید قدم به قدم جلو رویم، اطلاعات را كسب كرده و بعد تصمیم بگیریم كه واكسیناسیون‌مان به چه صورت باشد. با توجه به این اطلاعات در بهترین حالت، كووید یك بیماری می‌شود كه كمی از آنفلوآنزا خطرناك‌تر است و واكسیناسیون سراسری برای افرادی كه ریسك بالاتری دارند، باید سالانه انجام شود، اما همه این‌ها به اقدامات جهانی بستگی دارد كه جهان چقدر همخوان حركت كند تا جلوی كووید را بگیرد.
ناجی درباره احتمال ناقل بودن افراد بعد از تزریق واكسن، گفت: هیچ یك از واكسن‌هایی كه ما داریم استفاده می‌كنیم، باعث ایجاد ویروس در فرد نمی‌شوند، اما كسی كه حتی با واكسن ایمن هم شده باشد، ممكن است ناقل ویروس باشد، یعنی به بیماری اعم از بدون علامت، با علامت، خفیف، متوسط و شدید مبتلا شوند، اما این ابتلا در افراد واكسینه بسیار كمتر از افرادی غیر واكسینه است. میزان مرگ و میر افرادی كه واكسینه شده‌اند نیز بسیار كمتر از افرادی است كه واكسن تزریق نكرده‌اند.
وی درباره علت سه رقمی بودن مرگ و میر با وجود روند كاهشی بیماری، گفت: دلیل سه رقمی بودن مرگ‌های ما به این دلیل است كه خیز بیماری بلند است. ما همچنان هم در روز حدود 20 هزار موارد مثبت داریم كه آمارهای رسمی ما است و می‌دانیم كه آمار واقعی بیش از این است. اكنون تعداد تست‌هایمان نسبت به قبل كه یك ركورد 120 هزار تست در روز داشتیم، كاهش یافته است. تا زمانیكه آی سی یوهایمان خالی نشوند، باید انتظار این مرگ‌ها را داشته باشیم. زیرا مرگ در موارد شدید بیماری اتفاق می‌افتد. بر همین اساس تا زمانیكه بیماران ای سی یو كاهش نیابد و تعداد روزانه موارد مثبت را به زیر هشت هزار نفر نرسانیم، همین مرگ و میر را داریم. بنابراین ممكن است تا دو سه هفته دیگر هم این میزان مرگ را داشته باشیم. باید تعداد موارد مثبت روزانه كاهش یابد. زیرا درصدی از موارد مثبت روزانه بستری می‌شوند، درصدی از بستری‌ها حال‌شان وخیم شده و به آی سی یو می‌روند و متأسفانه درصدی از آنها فوت می‌كنند. اگر این روند را نشكنیم و تعداد موارد مثبت روزانه را كاهش ندهیم، روند مرگ‌های سه رقمی ادامه می‌یابد.
