برنامه «دهگرد» رادیو سلامت، با تمركز ویژه بر توانمندیها و زندگی مردم روستاها و عشایر، رویكردی نوآورانه در رسانه ملی دارد. این برنامه تلاش میكند پلی میان دنیای پرشتاب شهری و غنای فرهنگی و اقتصادی مناطق روستایی برقرار كند و با مشاركت فعال اهالی، تصویری واقعی و چندوجهی از زندگی، فرهنگ، سلامت و ظرفیتهای اقتصادی این مناطق ارائه دهد.
به گزارش روابط عمومی رادیو سلامت، برنامه «دهگرد» رادیو سلامت، نه یك گزارش خبری صرف، بلكه سفری مستند، مشاركتی و خانوادگی به قلب روستاهای ایران است. فاطمه بی تقصیر، تهیهكننده این برنامه كه همراه با همسرش، سینا، این زوج رادیویی را شكل دادهاند، با رویكردی متفاوت، تلاش میكنند ظرفیتهای دیده نشده روستاها و عشایر را به جامعه شهری معرفی كنند. از چالشهای فنی در مناطق دورافتاده تا ایجاد بازار تعاملی برای محصولات محلی، در این گفتگو به زوایای مختلف این برنامه موفق میپردازیم.
ایده شكلگیری برنامه «دهگرد» و تمركز ویژه بر ظرفیتهای روستاها و عشایر از كجا نشأت گرفت و هدف كلیدی شما در این تمركز ویژه چه بود؟
ایده شكلگیری «دهگرد» از مشاهده فاصله میان توانمندیهای واقعی روستاها و عشایر و میزان شناختهشدن آنها در رسانهها و فضای عمومی نشأت گرفت. بسیاری از ظرفیتها، از صنایع دستی و كشاورزی گرفته تا ابتكارات محلی در سلامت و آموزش، كمتر دیده شدهاند. هدف كلیدی ما ایجاد پلی میان این توانمندیها و مخاطب شهری است تا هم فرصتهای اقتصادی و فرهنگی معرفی شود و هم ارزشهای بومی حفظ گردند. علاوه بر این، ما تلاش میكنیم فرهنگ، هنر، بازیهای محلی و زبان روستاها را به مخاطب شهری منتقل كنیم و قدمت و تاریخ هر روستا را معرفی نماییم. برنامه با همراهی مردم، گروههای جهادی و سفیران سلامت مدارس، به گونهای طراحی شده كه روستاییان نقش فعال در روایت خود داشته باشند و حس میزبانی و ذوق روستاییان به خوبی منعكس شود.
چه تمایزی میان رویكرد «دهگرد» در پرداختن به این مناطق با سایر برنامههای رادیویی یا تلویزیونی كه پیش از این به حوزه روستا پرداختهاند، وجود دارد؟
تمایز اصلی «دهگرد» در رویكرد مستند، مشاركتی و خانوادگی بودن آن است؛ یعنی فراتر از یك گزارش خبری، من (فاطمه) و همسرم (سینا) زوج رادیویی روستادوست تلاش میكنیم زندگی روزمره، نوآوریها و روایتهای انسانی را به سمع و نظر مخاطبان برسانیم. گروه ما گاهی چند روز با اهالی زندگی میكند، در پخت غذاهای محلی همراهی نموده و در خانهها و مراكز بهداشتی حضور پیدا میكند تا تجربه واقعی ثبت شود. ما همه جنبهها و ظرفیتها، از كشاورزی و دامپروری گرفته تا صنایع دستی، غذاهای محلی، بازیها، گردشگری، روستاهای ثبت ملی و جهانی و مسائل سلامت را یكجا ارائه میدهیم. همچنین همراهی با راهنمای گردشگری و گفتگو با مسئولین محلی باعث شده تعامل مستقیم با مشكلات و ظرفیتهای روستاها ملموستر باشد و این تجربه با جامعه به اشتراك گذاشته شود.
بزرگترین چالش فنی یا محتوایی كه تیم شما هنگام مستندسازی مستقیم توانمندیها در محیط روستاها و عشایر با آن مواجه شده است، چه بوده است؟
یكی از بزرگترین چالشها، دسترسی به زیرساختهای فنی مانند اینترنت، برق و تجهیزات ضبط در مناطق دورافتاده بوده است. علاوه بر این، ایجاد اعتماد میان اهالی برای مصاحبه و ثبت لحظات واقعی زندگی آنها نیازمند صبر و زمان است. از نظر محتوایی، انتقال دقیق پیام توانمندیها بدون سادهسازی یا اغراق، كار دشواری است. تطبیق با شرایط آبوهوایی، زمانبندی برداشت محصول یا مراسم محلی و همچنین ثبت زندگی روزمره و فعالیتهای شاخص مانند خانه بهداشت و مراكز جامع سلامت، از دیگر چالشها بودهاند.
روستاهای منتخب برای معرفی (مانند استانهای تهران، مازندران و…) بر اساس چه معیارهایی انتخاب میشوند؟ آیا تمركز بر ظرفیتهای خاص (مانند سلامت یا صنایع دستی) در انتخاب مؤثر است؟
روستاها براساس تركیبی از ظرفیتهای اقتصادی، فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و گردشگری انتخاب میشوند. معیار اصلی، قابلیت ارائه یك روایت ملموس و جذاب برای مخاطب شهری است. تمركز بر ظرفیتهای خاص مانند صنایع دستی، غذاهای محلی، نوآوریهای كشاورزی و دامپروری، گردشگری، روستاهای ثبت ملی و جهانی و حتی بازیها و هنرهای محلی، در انتخاب روستاها مؤثر است. قدمت تاریخی، فرهنگ بومی، زبان محلی و وجود مراكز سلامت و خدمات بهداشتی نیز از معیارهای اصلی هستند. هدف ما معرفی همه جنبههای توانمندی روستا، از ذوق و مهماننوازی اهالی تا ظرفیت اقتصادی و گردشگری، به مخاطب است.
پس از پخش برنامههای مربوط به استانهایی مانند هرمزگان یا خراسان رضوی، چه نوع بازخوردهای مستقیمی از سوی مردم یا مسئولان آن مناطق دریافت كردهاید؟
بازخوردها عمدتاً مثبت بوده و روستاییان از دیدهشدن توانمندیها و فعالیتهای خود خوشحال هستند. مسئولان محلی تمایل خود برای همكاری و پیگیری مشكلات را اعلام كردهاند. گزارشها نشان میدهد تعامل اقتصادی با مخاطب شهری از طریق بازارچه دهگرد و معرفی محصولات محلی افزایش یافته است. مردم همچنان با تیم در ارتباط هستند و پیگیری مشكلات بهداشتی، اقتصادی و زیرساختی را ادامه میدهند. همچنین تجربه زندگی با اهالی، حضور در مراسم محلی و تعامل نزدیك باعث شده روستاییان از احوال برنامه بیشتر مطلع شوند و آماده و آشنا با مفهوم دهگرد باشند.
آیا تاكنون توانستهاید گزارشی از ایجاد یك «بازار تعاملی» یا افزایش فروش محصولات معرفی شده پس از پخش برنامه داشته باشید؟
بله، با همراهی اهالی و فعالیت در فضای مجازی، «بازارچه دهگرد» و معرفی تولیدات محلی راهاندازی شد. صنایع دستی، غذاهای محلی، محصولات كشاورزی و حتی تعاونیهای محلی روستاها از طریق برنامه ارائه شدند. تعامل اقتصادی با مخاطب شهری و گردشگران ایجاد شده و برخی كسبوكارها رشد ملموسی در فروش تجربه كردهاند. فعالیتهای ما در شبكههای اجتماعی و همكاری مستقیم با اهالی باعث شد تعامل پایدار اقتصادی شكل گیرد و این تعامل همچنان ادامه دارد.
با توجه به این كه برنامه از رادیو سلامت پخش میشود، مهمترین یافته یا گزارشی كه در حوزه سلامت و بهداشت روستایی در این برنامه منعكس شده، چه بوده است؟
یكی از مهمترین یافتهها، تأكید بر اهمیت آموزش سلامت و پیشگیری در روستاها بوده است. تیم برنامه با ورود به خانه بهداشت و مراكز جامع سلامت، معرفی خدمات بهداشتی و گفتگو با بهورزان و مسئولان حوزه سلامت روستایی، توانسته تجربه واقعی و ملموس سلامت روستایی را منعكس كند. همچنین پیگیریهای منظم ما از مسئولان محلی برای رفع مشكلات آب شرب و دسترسی به بهداشت اولیه، نشاندهنده مسئولیتپذیری برنامه است. تجربه زندگی چند روزه با اهالی و حضور در فعالیتهای بهداشتی و آموزشی باعث اثرگذاری واقعی اقدامات شده است.
پرداختن به فرهنگ، هنر و بازیهای محلی چه سهمی در معرفی كلیت برنامه دارد و به نظر شما چقدر بر درك مخاطب شهری تأثیر میگذارد؟
فرهنگ، هنر و بازیهای محلی بخش بسیار مهمی از برنامه هستند. معرفی بازیها، موسیقی سنتی، زبان و غذاهای محلی، و حتی تجربه پخت نان و غذاهای بومی، به مخاطب شهری حس واقعی از زندگی روستایی و تاریخ منطقه میدهد. این بخشها باعث همدلی، احترام به ارزشهای بومی و آشنایی با سنتها میشود. حضور تیم در روستاها و زندگی با اهالی چند روزه، تعاملات را عمیقتر كرده و تأثیر آموزشی و فرهنگی برنامه بر مخاطب افزایش یافته است.
حضور مسئولان محلی در برنامهها تا چه حد به مستندسازی ظرفیتها كمك كرده و آیا این حضور به پیگیری مشكلات نیز منجر شده است؟
حضور مسئولان محلی، دسترسی به اطلاعات دقیق، آمار و اقدامات موفق را فراهم كرده و مستندسازی ظرفیتها را معتبرتر ساخته است. همچنین زمینه پیگیری مشكلات بهداشتی، اقتصادی، تأمین آب شرب و زیرساختی فراهم شده و در بسیاری موارد اقدامات عملی برای حل دغدغههای مردم انجام شده است. همكاری با مسئولان باعث افزایش اعتبار برنامه و اثرگذاری واقعی آن شده و تعامل با اهالی را هم مستحكم كرده است.
آیا برنامهای برای توسعه دامنه جغرافیایی برنامه یا تغییر فرمت آن در فصول آتی در نظر دارید؟
بله، برنامه در نظر دارد دامنه جغرافیایی خود را به استانها و روستاهای كمتر شناختهشده گسترش دهد. ما به استانهای مختلفی از جمله بوشهر، هرمزگان، مازندران، خراسان جنوبی و طبس سفر كردهایم و دورترین نقاط ایران را گشتهایم. با مستندسازی تعاملی، زندگی چند روزه با اهالی و حضور راهنمای گردشگری تلاش كردیم خود نیز قسمتی از روستا باشیم. من (فاطمه) به همراه همسرم (سینا)، زوج رادیویی ده دوست، با انتشار محتوا در شبكههای اجتماعی سعی كردهایم آگاهی و تعامل مردم و مسئولین را افزایش داده و به دهگردی و مشاركت اهالی در بازارچه و معرفی ظرفیتها عمومیتر توجه كنیم. گروه برنامه همچنین پیگیر مسائل و مشكلات روستاها بوده و بازدید و گفتگوهای منظم با روستاهای شاخص، ظرفیتهای ناشناخته را به جامعه معرفی میكند.
